Shedler J. - "Skuteczność psychoterapii psychodynamicznej." - Streszczenie artykułu

Przegląd Psychodynamiczny, 2011; 2 (oryg. w: American Psychologist. Tom 65 (2), 98-109).

 

Przedmiotem artykułu jest skuteczność psychoterapii psychodynamicznej, rozważana nie tyle z poziomu doświadczenia klinicznego, co dowodów empirycznych w badaniach naukowych.

Autor artykułu donosi, że wbrew opiniom, obecnym w niektórych środowiskach naukowych czy strukturach organizacyjnych państwowej opieki zdrowotnej, wyniki badań naukowych często potwierdzają skuteczność psychoterapii psychodynamicznej.

Psychoterapia psychodynamiczna jest tu rozumiana jako:

 

Tab. 1 Psychoterapia psychodynamiczna.

PSYCHOTERAPIA

PSYCHODYNAMICZNA
  • eksploracja afektu i wyrażanie emocji (wgląd emocjonalny obok wglądu intelektualnego),
  • koncentracja na sposobach unikania (oporze i obronach), takich jak: opuszczanie sesji, spóźnienia, zmiany tematu, pomijanie uczuć,
  • praca nad identyfikacją wzorców lub tematów, o różnym poziomie uświadomienia, które powtarzają się na poziomie uczuciowym, w obrazie siebie czy relacjach z innymi,
  • dążenie do zrozumienia przeszłych doświadczeń (szczególnie z innymi ludźmi) i ich związku z teraźniejszością,
  • badanie relacji z innymi osobami – stopień, w jakim są one adaptacyjne jest związany z osobowością, obrazem siebie i poziomem zaspokojenia potrzeb emocjonalnych,
  • zwrócenie szczególnej uwagi na relację terapeutyczną; to w niej odwzorowują się powtarzane przez pacjentów wzorce relacji z innymi ludźmi. Ten aspekt szczególnie umożliwia zmianę,
  • świat fantazji jako źródło informacji, co jest badane poprzez zachęcanie pacjentów do swobodnego mówienia. W ten sposób przejawiają się sposoby postrzegania, rozumienia doświadczeń czy problem zakłócenia zdolności do przeżywania radości.

 

Autor artykułu podkreśla, że te cechy odróżniają psychoterapię psychodynamiczną od innych terapii, takich jak psychoterapia poznawczo – behawioralna. Od psychoanalizy różni się częstotliwością sesji. Psychoterapia psychodynamiczna koncentruje się zatem nie tylko na łagodzeniu objawów, ale także na pracy nad wzmocnieniem pozytywnych doświadczeń - satysfakcjonujących relacji z innymi, seksualności, talentów i umiejętności, samooceny, tolerancji uczuć, a także rozumienia i większej elastyczności.

W dalszej części artykułu analizowana jest skuteczność psychoterapii psychodynamicznej z perspektywy całościowych przeglądów badań – metaanaliz. Opierają się one na porównywaniu wyników różnych prac poprzez sprowadzanie ich do wspólnej miary. Taką miarą jest wielkość efektu. Wartość 0.8 uznawana jest za duży efekt w odniesieniu do badań medycznych i psychologicznych, 0,5 – umiarkowany, 0.2 – mały.

W artykule przywoływane są wyniki, uzyskane na podstawie wielu badań i metaanaliz, dotyczących skuteczności psychoterapii ogólnie. Wskazują one na wielkość efektu na poziomie 0.75-0.85 (0.62 dla samej psychoterapii behawioralnej i poznawczo - behawioralnej).

Autor przedstawia szczegółowo badania, koncentrujące się na efektywności psychoterapii psychodynamicznej.

 

Tab. 2 Wielkość efektu dla wybranych badań nad psychoterapią psychodynamiczną.

Autorzy badania

Opis

Wynik

od razu po

zakończeniu                    badanie powtórne

leczenia

Abbass i in., 2006

23 badania, 1431 pacjentów.

0.97 - ogólne polepszenie w zakresie objawów zaburzeń psychicznych oraz:

  • 0.81 dla objawów somatycznych,
  • 1.08 – zmiana natężenia niepokoju,
  • 0.59 – zmiana objawów depresyjnych.

1,51 po upływie 9 miesięcy oraz:

  • 2.21,
  • 1.35,
  • 0.98.

De Maat i in., 2009

Psychoterapia długoterminowa (średnia długość – 150 sesji).
  • 0.78 dla mieszanej, umiarkowanej patologii.
  • 0.94 - poważna patologia osobowościowa.
  • 0.94 (średnio 3,2 roku po zakończeniu leczenia)
    • 1.02 (średnio 5,2 roku po zakończeniu leczenia)
  

 

Autor artykułu bezpośrednio porównuje wyniki badań, dotyczące innych rodzajów terapii. Na podstawie metaanalizy opartej na 11 badaniach psychoterapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu zaburzeń osobowości uzyskano wielkość efektu na poziomie 1.0. Średnia długość terapii wynosiła 16 tygodni, a badanie przeprowadzono 13 miesięcy po jej rozpoczęciu. W przypadku psychoterapii psychodynamicznej uzyskano wynik 1.46 przy średniej długości leczenia 37 tygodni i badaniu po 1,5 roku od jego rozpoczęcia.

Podsumowując powyższe badania, autor wyciąga następujące wnioski:

  • istotne są zmiany, mające miejsce nawet po zakończeniu psychoterapii. Dotyczą one w największym stopniu psychoterapii psychodynamicznej, często w takich obszarach jak: ogólna skuteczność, problemy będące przedmiotem leczenia, objawy psychiatryczne, funkcjonowanie osobowości i funkcjonowanie społeczne,
  • badania potwierdzają skuteczność psychoterapii psychodynamicznej w leczeniu zaburzeń depresyjnych, lękowych, zaburzeń pod postacią somatyczną, zaburzeń jedzenia, zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych i zaburzeń osobowości. W tym ostatnim przypadku korzyści mogą być bardziej trwałe niż w innych terapiach i odnosić się w większym stopniu do procesów intrapsychicznych, pośredniczących w powstawaniu objawów.

Podstawy metodologiczne prezentowanych badań budzą jednak wątpliwości. Konieczne jest staranne przygotowywanie metodologiczne badań, których wyniki byłyby bardziej jednoznaczne.

W ostatniej części artykułu autor opisuje badania, o różnej konstrukcji metodologicznej, których wyniki sugerują, że stosowanie przez terapeutów różnych podejść elementów terapii psychodynamicznej jest związane z bardziej udanym leczeniem. Sugeruje to, że terapeuci poznawczo-behawioralni, często nie zdając sobie z tego sprawy, stosują elementy terapii psychodynamicznej, takie jak: swobodną formę dialogu, pracę z powtarzającymi się w życiu pacjenta tematami, łączenie aktualnych i przeszłych doświadczeń pacjenta, interpretowanie tego, co nieuświadamiane i obron, koncentracja na relacji terapeutycznej i jej związku z innymi relacjami w życiu pacjenta).

Istnieje także cała rzesza badań, które nie wykazują żadnych różnic między efektywnością różnych terapii, na przykład psychodynamicznej i poznawczo-behawioralnej. Według danych Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, obie formy terapii wydają się być równie efektywne.

Autor rozważa następnie różne kwestie metodologiczne oraz przedstawia własną metodę, która może być pomocna w badaniach – zwłaszcza wobec trudności, związanych z uchwyceniem celów psychoterapii psychodynamicznej, które wychodzą poza łagodzenie objawów psychiatrycznych.

Uzyskane przez niego dane wskazują, że psychoterapia psychodynamiczna, oprócz łagodzenia objawów klinicznych, może skutkować, między innymi, polepszeniem w obszarze:

 

Obszary skuteczności psychoterapii psychodynamicznej:

    • zdolność do empatii
    • wrażliwość na potrzeby innych
    • zdolność do dostrzegania różnych punktów widzenia
    • zdolność do samouspokajania
    • bardziej wyważona ocena osób i sytuacji
    • zdolność do radzenia sobie z bolesnymi doświadczeniami
    • satysfakcja i skuteczność w relacjach interpersonalnych i długoterminowych celach
    • mniejsze doświadczanie poczucia winy, wstydu, poczucia braku adekwatności i lęku przed odrzuceniem

 

Shedler kończy artykuł, powołując się na badania z 2005 roku, z których wynika, że sami psychoterapeuci, niezależnie od podejścia, w którym pracują, decydując się na psychoterapię, najczęściej wybierają właśnie psychoterapię psychodynamiczną.